Na jaren als otologisch chirurg te hebben gewerkt, blijft het me nog altijd verbazen dat er een biologisch gehoorfenomeen bestaat. Geluid is een direct gevolg van de wereld die in beweging wordt gezet, van trillingen die voor het blote oog onzichtbaar zijn. Het menselijke gehoorsysteem is zeer fijn afgestemd op deze trillingen die ons omringen. In de cochlea wordt akoestische energie omgezet in vloeiende golven die uiteenvallen door haarcellen, die ervoor zorgen dat het bijzondere fenomeen zintuiglijke transductie plaatsvindt. Door middel van transductie wordt geluid omgezet in elektrische signalen en doorgegeven via de 'draden' van de gehoorzenuw naar de hersenstam en auditieve cortex. Dit proces gaat met een onvoorstelbare hoge snelheid gepaard; er zit minder dan 10 milliseconden tussen het moment waarop geluid de gehoorgang binnenkomt en het moment dat het geluid weer bijeen wordt gevoegd in onze hersenen. Van daaruit worden andere gebieden van het brein ingeschakeld, zodat we het geluid kunnen interpreteren: we kunnen bijvoorbeeld worden gewaarschuwd voor naderend gevaar, horen dat er kinderen aanwezig zijn of de fysieke omgeving waarin we ons bevinden begrijpen.

De mens heeft twee extra onderscheidende specialisaties ontwikkeld op basis van geluid: gesproken taal en muziek. Hoewel betwist wordt welke van de twee als eerste kwam, spraak of muziek, staat vast dat beide elementen complexe systemen van auditieve communicatie zijn waarbij met abstracte trillingspatronen een betekenis wordt overgebracht. Zowel taal als muziek is in de geschiedenis van de mens met al haar culturen blijven bestaan. Gaandeweg konden we bepaalde soorten informatie steeds beter overbrengen met deze parallelle systemen. Voor taal: het vermogen om gedachten en semantische betekenissen over te brengen door middel van zinsleer en een gemeenschappelijke woordenschat. Voor muziek: het vermogen om emoties en betekenissen over te brengen zonder dat daarvoor een woordenschat of duidelijk gedefinieerde zinsleer nodig is.

Bij auditieve verwerking wordt geluid, dat van nature levenloos en abstract is, omgezet in een centrale functie van de menselijke ervaring. Ons gehoor verbindt ons met de wereld en met elkaar. Helaas kan niet iedereen even goed horen. Ongeveer 360 miljoen mensen leiden aan gehoorverlies. Dat is bijna 5% van de wereldbevolking. Cochleaire implantaten zijn een belangrijke vooruitgang in onze strijd tegen hooraandoeningen. We zijn nu in staat om de overdracht van geluid naar de hersenen te scheiden van de normale cochleafunctie. Het was wonderbaarlijk om de resultaten van elektrisch horen te observeren en hier onderdeel van te zijn. Het heeft honderdduizenden mensen ter wereld met ernstig tot zeer ernstig gehoorverlies van betekenisvol en bruikbaar geluid voorzien.

We zijn echter nog lang niet klaar. Het aantal mensen dat baat kan hebben bij implantaten is veel groter dan het aantal mensen dat daadwerkelijk implantaten heeft gekregen. Hoewel cochleaire implantaten een geweldig hulpmiddel zijn om spraakherkenning mogelijk te maken, blijft muziek een grote uitdaging. Muziek is van de twee belangrijke vormen van auditieve communicatie veel complexer dan taal. Wat dat betreft kan muziek als het toppunt van horen worden beschouwd. Als iemand muziek kan horen, zou hij of zij alles moeten kunnen horen. Voor de ontwikkeling van cochleaire implantaten geldt als belangrijkste les dat als we ons richten op muziek, we misschien wel op de goede weg zijn om uiteindelijk het ongrijpbare doel van herstel van een perfect gehoor te halen. Muziek zal ons, meer dan welke vorm van geluid dan ook, helpen om een dermate nauwkeurige elektrische stimulatie van hoge kwaliteit van de zenuw te realiseren die zeer sterk overeenkomt met wat er gebeurt bij normaal gehoor. Ik hoop dat we met alle gezamenlijke inspanningen van patiënten, wetenschappers, audiologen, artsen, leerkrachten, logopedisten, musici, chirurgen en vele anderen op de wereld, iedere dag weer een beetje dichter bij dat doel kunnen komen.

Ik heb honderden activeringen van cochleaire implantaten mogen meemaken; dit is het moment waarop mensen voor het eerst echt kunnen horen met hun nieuwe implantaat. Dit is bijna altijd een emotionele en ontroerende ervaring voor zowel de gebruiker, de familie als de clinicus. Bij unilaterale gebruikers (met één implantaat) betekent de activering dat ze de wereld van geluid kunnen binnengaan of hiernaar kunnen terugkeren. Bij bilaterale gebruikers (met twee implantaten) gaat de ervaring veel verder dan alleen maar horen met beide horen. Ik vind het zelf prachtig om te zien hoe gebruikers van bilaterale cochleaire implantaten (CI) het voordeel van bilateraal horen voor het eerst ervaren.

Luisteren met twee CI's kan het spraakverstaan in zowel rustige als rumoerige omgevingen aanzienlijk verbeteren. Maar het grootste verschil merken bilaterale CI-gebruikers in complexe luistersituaties, zoals omgevingen waar geluid sterk verspreid is en in groepsgesprekken met meerdere sprekers¹². De voordelen van bilaterale implantaten die het vaakst worden waargenomen en genoemd, zijn onder andere het bewustzijn van geluid, spraakverstaan, geluidskwaliteit en -lokalisatie en in staat zijn om een geluidsbron in de omgeving te vinden.

Doordat ze met beide oren even goed kunnen horen, zijn bilaterale CI-gebruikers zich beter bewust van geluid dat afkomstig is uit een willekeurige hoek. Dit in tegenstelling tot unilaterale gebruikers, die moeite hebben om geluiden te horen die van de kant van het niet-geïmplanteerde, slechter horende oor komen. Bilaterale luisteraars hoeven zich dus minder druk te maken over waar ze aan tafel tijdens het eten, in de auto of tijdens sociale bijeenkomsten gaan zitten. Onze patiënten melden vaak dat ze een rijkere, vollere geluidskwaliteit ervaren met luisteren in stereo. Bovendien kunnen we geluiden in een ruimte alleen lokaliseren als we met beide oren kunnen horen. Bilaterale gebruikers zijn dankzij hun uitrusting dus beter in staat om de stem van iemand in een andere ruimte te lokaliseren of om hun rinkelende telefoon te vinden.

Er is steeds meer bewijs dat bilaterale implantatie bij zowel kinderen als volwassenen voor de beste hoorresultaten zorgt. We zijn gemaakt om met beide oren even goed te kunnen horen; op dit moment is bilaterale implantatie de beste optie om dit ook te bewerkstelligen voor personen met bilateraal gehoorverlies!

Mensen met ernstig gehoorverlies en die nog steeds niet goed genoeg kunnen horen met alleen hoortoestellen, kunnen veel baat hebben bij een cochleair implantaat. Veel mensen die één cochleair implantaat krijgen, blijven een hoortoestel in het andere oor dragen. Bimodaal horen, oftewel het gebruik van een hoortoestel in het ene oor en een cochleair implantaat in het andere, wordt sinds tien jaar zelfs steeds meer als aanvaardbare behandeloptie beschouwd. Deze trend is deels toe te wijzen aan mensen die cochleaire implantaten krijgen en die tevens een beter restgehoor hebben dan de traditionele kandidaten met zeer ernstig gehoorverlies.

Een hoortoestel alleen is niet voldoende om geluid goed te kunnen verstaan, maar kan in het beste geval een geweldige aanvulling zijn op een cochleair implantaat in het andere oor. Het cochleair implantaat biedt toegang tot een volledig spectrum van frequenties (van lage tot hoge tonen) en intensiteitsniveaus (van zachte tot harde geluiden). Hiertoe is een gewoon hoortoestel niet in staat. De combinatie van een cochleair implantaat en een hoortoestel kan echter wel de geluidskwaliteit en het spraakverstaan verbeteren. Mijn patiënten zeggen vaak dat de geluidskwaliteit door de combinatie is verbeterd en dat geluiden voller en natuurlijker klinken. Daarnaast hoor ik ook vaak dat ze meer van muziek kunnen genieten en beter kunnen horen in omgevingen met achtergrondlawaai.

Afhankelijk van het restgehoorniveau kunnen bimodale gebruikers signalen horen waarmee ze geluid beter kunnen lokaliseren dan mensen die alleen een cochleair implantaat dragen. Kort nadat het cochleair implantaat is geactiveerd bij een gebruiker wordt mij vaak gevraagd: "Moet ik ook nog een hoortoestel in het andere oor dragen?" Ik antwoord dan altijd volmondig "Ja!" Op basis van mijn eigen ervaring als audioloog en steeds meer wetenschappelijke onderzoeken, worden de voordelen aangetoond van het horen van geluid in beide oren. Of er nu gebruik wordt gemaakt van twee (bilaterale) cochleaire implantaten of een hoortoestel en een cochleair implantaat (bimodaal), de beste hoorresultaten worden gehaald wanneer de beide oren samenwerken.